Tussen twee sluiers
In de huidige cultuur is het bestaan van een geestelijke wereld geen vanzelfsprekendheid meer. De mainstream van deze tijd gaat ervan uit dat er niets is buiten het waarneembare of meetbare. Wetenschap en materialisme zijn tot religie verheven. Maar de sluier die de geestwezens nu weer hebben opengeschoven – zoals te lezen is bij Steiner – biedt de uitdaging om die geestelijke wereld daarachter te onderzoeken, nu met het heldere bewustzijn dat bij deze tijd hoort.
Je zou kunnen zeggen dat het een groots project is van de geestelijke wereld om door lange tijden heen de mensheid te leiden tot haar uiteindelijke doel, dat de mens zich als zelfstandig wezen, in vrijheid en liefdevol, met de geestelijke wereld verbindt.
Volgen we Steiners gedachtegang, dan was het in het Oude Egypte juist de uitdaging om de fysieke wereld te gaan veroveren, terwijl het in de Griekse cultuur de uitdaging was om zelfstandig te leren denken (filosofie, democratie) en om de wetmatigheid van de fysieke wereld te gaan ontdekken (natuurwetenschap). Nu is het tijd om de geestelijke wereld te gaan onderzoeken op een nuchtere manier.
Met het verloop van de tijd verdween grotendeels het directe ervaren van de godenwereld. De mens ging steeds meer kennis vergaren van de materiële wereld en dat bracht uiteindelijk onze hedendaagse materialistische cultuur.
In de tijd dat de sluier weggetrokken werd, trad Rudolf Steiner in het voetlicht. Hij zette al zijn bovenzintuiglijke vermogens in om in zijn boeken en voordrachten de geestwereld tot in detail te beschrijven en een beeld te geven van de wezens die scheppend om ons heen staan. Daarbij deed hij herhaaldelijk de oproep om ons daarvan bewust te worden en ermee aan de slag te gaan.
In verschillende voordrachten gaat Steiner verder over dit thema.
‘Ziet u, neemt men het geestelijke leven concreet, dan komt men niet uit met het onzinnige wat het pantheïsme en soortgelijke wereldbeschouwingen zo graag zeggen: dat er een geestelijke wereld is, dat achter alle fysieke verschijnselen geest is. Dat algemene vage gepraat over geest leidt nergens toe. Men moet de precieze geestelijke gebeurtenissen en geestelijke wezens die achter de drempel liggen, onder ogen zien.’
Wat betekent dit nu voor het concrete leven van alledag? In mijn artsenwerk leverde een vraag steeds vaker een helpend gezichtspunt voor mijn patiënten: ‘Wat hebben de klachten die ik heb, te maken met de tijd waarin we leven? Kan er een samenhang zijn tussen wat ik persoonlijk ervaar en wat de mensheid als geheel meemaakt? Deze vraag kan behulpzaam zijn om los te komen van persoonlijke benauwenissen en eigen biografische interpretaties. Door de vraag in een groter kader neer te zetten, kun je bijvoorbeeld hooggevoeligheid gaan zien als een verschijnsel waarbij op een droomachtige manier bovenzintuiglijke waarnemingen tot stand komen, die door mensen worden beschreven als ‘wezens’, of ‘helpers’, of ook als ‘bedreigers’. Angst kan samenhangen met de waarneming van een of ander (onzichtbaar) dreigend wezen. Dat wezen is te zien als de innerlijke criticus. Dat ben je niet zelf, het is een wezen in jou dat tegen je praat en dat jou onvrij maakt.
Iemand beschreef mij dat hij erg bang was voor een narcose. Op mijn vraag waarvoor hij dan bang was, beschreef hij dat hij ooit had meegemaakt dat hij bij het ontwaken lang in een grote zwartheid had verkeerd, waar hij heel moeilijk uitkwam. Hij deinsde nu terug voor dat zwart. Als er een ruimte is die leeg lijkt, dan is er wel die ruimte, er is niet ‘niets’.
‘Wat kan er dan in die ruimte zijn? Hoe is het als je in jouw voorstelling licht brengt?’
‘Vreselijk, dan zie je die eindeloosheid.’
‘En als je er klank in brengt?’
‘Ook vreselijk, die eindeloos in de verte verdwijnende klank …’
‘En hoe is het, als je het verwarmt met een prettige warmte?’
Een tijdje stil.
‘Ja, dan is het te verdragen, dan is de dreiging weg.’
Engelen en karma
Karma is een ander aspect van het werk van de engelwezens in het dagelijkse leven. Karma wil zeggen: dat wat we uit eerdere levens hebben meegenomen. Volgens Steiner is het zo, dat iemand na zijn dood in de geestelijke wereld zijn leven vanuit moreel gezichtspunt evalueert en dat hij daar kan zien wat er in dat afgelopen leven niet goed is gegaan. Dit is inherent aan het menselijke leven, want het gaat om de ontwikkeling van nieuwe vermogens en inzichten. Dat mensen zich kunnen vergissen, fouten maken, experimenten doen die negatief kunnen uitvallen, maar die ook leermomenten zijn, dat hoort erbij. Er zijn veel verleidingen waardoor je jezelf en anderen kunt beschadigen. De engel is in het leven van een mens steeds betrokken, hij volgt de mens niet alleen in alle levens, maar ook in de evaluatieperioden daartussenin.
De ervaringen in het leven na de dood neemt de mens in een volgend leven op aarde als bagage mee. Als morele consequenties, niet als straf. Het doel van de mensheid is, zo beschrijft Steiner, dat de mens een wezen wordt dat vrijheid kent en dat alleen uit liefde bestaat. Om dat te bereiken, moet alles wat daarbij in de weg staat, zich omvormen tot liefde.
Bij je geboorte op aarde draag je in je wezen kiemen die in dit leven ontwikkeld kunnen worden aan uitdagende situaties, die stimulerend of juist lastig zijn. Aan het overwinnen van die uitdagingen kun je nieuwe krachten ontwikkelen, die weer positieve kiemen vormen voor een volgend leven.
De taak van de engel is dus de ontwikkeling van de individuele mens te begeleiden en die mens in karmische zin te sturen. Ik zie het zo dat de engel een oerbeeld heeft van hoe jij als mens kunt zijn, een groots beeld van alles wat je door je vorige incarnaties hebt meegemaakt, en van de voornemens die je voor jezelf hebt gemaakt gedurende de verwerking van je vorige leven. Die voornemens gaan over het opruimen van oude zaken, het ontwikkelen van talenten en nieuwe mogelijkheden om verder te komen in je ontwikkeling, en over wat jij als mens wilt bijdragen aan de wereldontwikkeling. Je engel maakt een plan voor jouw leven en biedt je tijdens je leven kansen door te werken aan ‘toevallige’ gebeurtenissen en ontmoetingen.
Foto Jaap van de Weg: Aina Lynn Keizer
