Een essay over ontstaan, geschiedenis en receptie van de autobiografie van Rudolf Steiner, geschreven door de redacteur van SteinerVertalingen, Michel Gastkemper. Verschenen in maart 2025 in maandblad Motief van de Antroposofische Vereniging in Nederland.

In 2025 is het honderd jaar geleden dat Rudolf Steiner overleed. Hoe kun je deze man die de antroposofie in de wereld heeft gebracht een eeuw later goed leren kennen? Er bestaan over hem zoveel misverstanden dat het hoog tijd is om een beter beeld van hem te krijgen. Een uitstekend middel daarvoor is het lezen van zijn omvangrijke autobiografie.

Na een jarenlange huisartsenpraktijk besloot Jaap van de Weg het roer om te gooien en een praktijk voor psychosomatiek en ontwikkelingsvragen te beginnen. De laatste jaren zoekt hij naar verdiepende gezichtspunten vanuit het karma en naar de rol van engelen in het dagelijkse bestaan. Op verzoek van de redactie van SteinerVertalingen stelde hij vanuit de rijke bron van Steinerteksten een bundel samen over dit thema en schreef er een uitgebreide inleiding bij, inclusief praktijkervaringen. Hier volgen enkele passages daaruit.

Een speciale uitgave vormt het boek Esoterische Cyclus dat in februari 2023 is verschenen. Bijzonder is niet alleen de omvang, bijna achthonderd pagina's, maar ook het feit dat dit boek als uitgave van de Antroposofische Vereniging in Nederland tot stand is gekomen in coöperatie met de Stichting Rudolf Steiner Vertalingen.

De Antroposofische Vereniging in Nederland heeft november 2022 Motief belicht... Theosofie uitgegeven; een boekje dat zowel bedoeld is als introductie voor nieuwe lezers, als ook verdieping wil bieden voor wie al bekend is met dit basiswerk.

De nieuwe uitgave in 2022 van Rudolf Steiner in de reeks Werken en voordrachten is ‘Wetenschap en wereldbeeld. Het spirituele perspectief’. Samensteller en inleider van dit boek is dr. Jesse Mulder. De boekpresentatie vindt op zondag 30 oktober 2022 plaats in het Elisabeth Vreedehuis in Den Haag. Behalve samensteller Jesse Mulder zullen ook prof.dr. Olaf Dekkers en prof.ing. Klaas van Egmond ingaan op dit onderwerp.

In deze film van veertig minuten vertelt Jesse Mulder over de inhoud en achtergrond van het nieuwe boek Wetenschap en wereldbeeld, dat hij heeft samengesteld en van een inleiding voorzien. Hij laat zien dat zich met de historische ontwikkeling van de wetenschap een alomvattend, materialistisch wereldbeeld in onze hele cultuur heeft genesteld.

Podcastmaker Jan Jaap Hubeek vraagt Christof Wiechert het hemd van zijn lijf in een tweede podcast over het Steinerboek waaraan Wiechert zijn medewerking verleende en waarbij hij een beslissende stem over de inhoud had. In de podcast wordt diens inleidende bijdrage aan het boek zijn manifest genoemd.

Drie uitverkochte titels zijn opnieuw beschikbaar. De klassieker ‘Theosofie’: de eerste volledige beschrijving van het mens- en wereldbeeld van de antroposofie. De bestseller ‘De strijd om het mens-zijn’: over het mysterie van het kwaad, een thema dat uniek is voor het werk van Rudolf Steiner. De intieme beschrijving ‘Uit de sterren’: de gebeurtenissen tussen twee levens in en de uiteindelijke afdaling van de ziel naar de aarde.

De Antroposofische Vereniging in Nederland publiceert Motief belicht... De filosofie van de vrijheid; een boekje dat enerzijds bedoeld is als introductie voor nieuwe lezers, en anderzijds verdieping wil bieden voor wie al bekend is met dit werk.

Reactie van Claudette de Graaf Bierbrauwer en Peronnik Veltman op het nieuwe boek. Ook een reactie van Annemieke van der Groen en Marije Ehrlich tijdens het panelgesprek met Christof Wiechert, onder leiding van Ignaz Anderson.

Rudolf Steiner heeft zijn levensvisie en spirituele inzichten verwoord in een groot aantal boeken en in honderden voordrachten. In zijn boeken richtte Steiner zich tot een algemeen publiek; deze geschreven werken zijn dus toegankelijk voor lezers die de antroposofie nog niet kennen. Daarnaast omvat Steiners nalatenschap zo’n 300 bundels met gestenografeerde lezingen.

Filmverslag van de presentatie van de nieuwe uitgave ‘In het midden de mens. Bronnen van goed onderwijs’ door Christof Wiechert op 31 oktober 2021 in de Stichtse Vrije School in Zeist.

Christof Wiechert wordt in dit filminterview bevraagd over het boek In de midden de mens. Bronnen van goed onderwijs, waarbij hij nauw betrokken was.

Podcast door Jan Jaap Hubeek met Christof Wiechert over de nieuwe Steineruitgave In het midden de mens. De bronnen van goed onderwijs, waarin Wiechert zich liefdevol-kritisch uitlaat over het vrijeschoolonderwijs.

Een tekst, waarvan wordt aangegeven dat deze van Rudolf Steiner stamt, gaat rond op internet. Het is echter geen authentieke tekst van Steiner, maar samengesteld. De echte herkomst wordt hier onderzocht.

Frans Lutters vertelt over de inhoud van Verborgen geschiedenis - Open toekomst waar hij als samensteller en nawoordschrijver nauw bij betrokken is.

Nu zal ik u in deze voordrachten die aan de verborgen geschiedenis zijn gewijd en over historische gebeurtenissen en historische personen in het licht van de geesteswetenschap gaan, heel wat merkwaardigs te vertellen hebben.

De studie van de geschiedenis op basis van causale verbanden tussen elkaar opvolgende gebeurtenissen doet de werkelijkheid tekort. Het is daarentegen mogelijk om de geschiedenis als een proces van bewustzijnsontwikkeling te benaderen. Op zoek naar de onderliggende geestelijke krachten die in de mensheid en haar geschiedenis werken.

Soms komt geschiedenis heel dichtbij. Een coronavirus veroorzaakte in 2020 een nieuwe en onbekende ziekte covid-19 en leidde tot een wereldwijde pandemie. De gedachten van menigeen gingen terug naar de geschiedenis van honderd jaar geleden, naar 1918. Toen brak de Spaanse griep uit aan het einde van de Eerste Wereldoorlog.

Door het jarenlange leraarschap ben ik getraind om door historische verhalen heen te kijken, ook al is dat soms lastig, en me af te vragen wat erachter zit. Vaak gaat het om fragmenten van een veel groter verhaal dat erachter verborgen ligt. Deze grotere historische werkelijkheid laat Steiner hier tot uitdrukking komen.

Het boek bevat ongeveer alles wat Rudolf Steiner op het moment dat het uitkwam (1910) aan kennis over de bovenzinnelijke wereld had ontwikkeld.

Lang voordat het begrip ecologie gemeengoed werd, gaf Rudolf Steiner al zijn 'landbouwcursus'. Deze voordrachten¬ reeks uit 1924 schetst de principes van een landbouw die met de natuur samenwerkt, in plaats van haar op te jagen en uit te buiten. Daarvoor is een nieuwe vorm van kennis nodig, een kennis van het leven.

Voor wie zich al langere tijd met antroposofie bezighoudt, is de wereld van de gestorvenen bekend terrein geworden. Maar in het dagelijks leven is de dood niet altijd zo’n vertrouwde metgezel geweest. Dit nawoord begint met de vraag naar de plaats van de dood in de samenleving, zowel vroeger als nu.

De weg tot bovenzinnelijk inzicht die in dit boek wordt aangegeven, leidt tot bepaalde zielservaringen, en het is van groot belang dat wie naar die ervaringen streeft, zich daarover geen illusies en misvattingen vormt. Dat de mens zich vergist op het gebied dat hier aan de orde is, ligt namelijk voor de hand.

Als het om voeding en landbouw gaat, zijn we de laatste decennia flink wakker geschud. Al deze problemen hebben wortelsin de ‘slordige’ manier waarop wij de afgelopen eeuw met de aarde en alles wat daarop leeft zijn omgegaan.

De filosofie van de vrijheid biedt een veelomvattende visie op de mens. Het verbindt de mens naar hoofd, hart en hand en vervalt niet in een antropologische eenzijdigheid zoals in de filosofie maar al te vaak gebeurt. Daarom is het actueler dan ooit.

Het gaat Steiner erom ons bewustzijn van de jaargetijden in het levensproces van de aarde te versterken. Of anders gezegd, onze samenleving met de aarde serieus te nemen en opnieuw vorm te geven.

Rudolf Steiner maakt het mogelijk nieuw licht te laten schijnen op de inwijdingen in het oude Egypte en op de afbeeldingen op tempelwanden van rituele handelingen die ter ere van de goden werden uitgevoerd door de farao of door de hogepriester als diens plaatsvervanger.

Wanneer je de ervaringen van iemand anders deelt, leer je de werkelijkheid van die ander van binnenuit kennen. Heb je dat nieuwe begrip gekregen, dan bezit je tegelijk het instrument om de mensen zo te ontmoeten dat ze zich begrepen voelen.

Theologen moeten zich afvragen in welke mate Steiner van de theologie en de kerk uit zijn tijd een juist beeld had. Ook toen al werd in theologie en kerk ontzaglijk veel moeite gedaan om het vierde evangelie te verklaren en te verkondigen. En steeds meer theologen nemen de publicaties van antroposofische schrijvers serieus.

In dit boek wordt de grootsheid van de sterren- en planetenwereld behandeld. Dat is niet alleen een machtig geschenk op aarde, maar ook een noodzakelijke bagage voor het leven na de dood. Als je dit beseft, kun je er als het ware innerlijk uit eerbied voor knielen. Tegelijk kan het een machtige stimulans zijn om op weg te gaan en meer van de sterrenhemel te leren begrijpen en doorvoelen. Hier en nu.

De voordrachtenreeks Bausteine zu einer Erkenntnis des Mysteriums von Golgatha, hier uitgegeven onder de titel Inzicht in het mysterie van Golgotha, omschrijft in de oorspronkelijke titel een bescheiden taak: Rudolf Steiner levert het materiaal, de bouwstenen om het mysterie van Golgotha te leren begrijpen. De lezer kan zelf met het materiaal aan het werk.

"Ik wilde leerlingen inwijden in de Nederlandse taal en literatuur, maar bovenal wilde ik zelf leren hoe mensen nu eigenlijk in elkaar zitten. Oudere en wijzere collega’s in Haarlem wezen me op het bestaan van dit werk van Rudolf Steiner. ‘Daar staan wetmatigheden in waar je zeker iets aan zult hebben.’ "

In de loop van de jaren 1905 en 1906 bereikten Steiner veel aanvragen om voordrachten te houden over opvoedkundige vraagstukken en om gezichtspunten te geven bij de opvoeding. Om hieraan tegemoet te komen, schreef hij een autoreferaat met de samenvatting van een aantal van zijn pedagogische voordrachten.

Wat als je iets niet ‘doorhebt’, als je niet begrijpt wat Steiner in hemelsnaam wil zeggen? Als ook geraadpleegde deskundigen het niet weten, dan rest niets anders dan recht-op-en-neer vertalen wat er staat – wat me een hoogst ontevreden gevoel bezorgt. Waarom? De woorden zijn toch keurig vertaald?

Het ‘weekspreukenboekje’ beschouw ik als een van de grootste geschenken van Rudolf Steiner aan de mensen van zijn tijd, maar ook aan die van nu en – naar ik hoop – van ver in de toekomst.

Met de complete serie delen en herdrukken voor zich op tafel blikt erebestuurslid Michiel ter Horst terug op ruim 30 jaar geschiedenis van de Stichting Steiner Vertalingen.

Vruchtbare, biologisch-dynamische landbouw schept de voorwaarden voor menswaardige voeding. Dat wil zeggen voeding die de mens vitaal houdt en daarbij zijn spirituele ontwikkeling ondersteunt.

De aarde ademt in de winter in en in de zomer uit. Bewust of onbewust heeft de mens aan de grote beweging van de jaargetijden deel.

Een van mijn favoriete onderwerpen is Steiners beschrijving van wat meditatie is. Hij beschrijft mediteren als een tussentoestand, midden tussen innerlijk waarnemen en denken. Het mediteren is een soort innerlijk ademen, het heen en weer bewegen tussen het waarnemen van een idee of gedachte en het denken ervan.

Toen de redactie van de Stichting Rudolf Steiner Vertalingen mij vroeg om bij dit boek een nawoord te schrijven, hoefde ik niet lang na te denken, want de wereld van de ‘ongeborenen’ gaat mij aan het hart, vooral de tijd vóór en rond de conceptie.

De herkomst van de morele waarden is vanaf de negentiende eeuw een klemmend raadsel geworden. Vóór die tijd werd onder invloed van de godsdienst de zedewet, meer nog dan de natuurwetten, als van God afkomstig beschouwd.

We zijn gewend wat we eten direct te koppelen aan wat ons lichaam opbouwt en onderhoudt. In de landbouwcursus wijst Steiner erop dat dit gangbare begrip van voeding onvolledig is.

Het bijzondere aan de antroposofische voedingsleer is dat ze, door attent te maken op het bestaan van etherkracht, ons de kennis van die levende verbanden als het ware komt ‘terugbrengen’.

In deze nieuwe vertaling De sterrenwereld en de mens beschrijft Rudolf Steiner de wonderbaarlijke werking van sterren en planeten, van de hele kosmos, op de bouw en de gestalte van het menselijk lichaam. Hoe kunnen we deze grootsheid bevatten? Passages uit het nawoord.

Tekstfragment 'Uit de sterren' - Een voordracht in Berlijn, 18 september 1920

Vanuit het perspectief van het karma zoekt Jaap van de Weg als schrijver, spreker en cursusleider naar verdiepende gezichtspunten. We gaan met hem in gesprek over de thema’s in het allernieuwste boek van de Steiner Vertalingen, Uit de sterren.

Er is een dieperliggend probleem dat de hele aarde en alle mensen aangaat en dat te maken heeft met iets waarop Rudolf Steiner steeds weer gewezen heeft, namelijk op het belang dat we ons als mensen weer bewust worden van de hemel.

Lezers over hun ervaringen met de weekspreuken

We mogen met het eerste woord uit Genesis beslist niet dat abstracte, schimmige verbinden waar we tegenwoordig op doelen wanneer we bijvoorbeeld de woorden ‘In het begin’ uitspreken.

Vertalen is een scheppingsproces. Taal en scheppen komen bij het vertalen heel dicht bij elkaar. En taal en scheppen, dat is nou net een van de onderwerpen van de voordrachten over het Bijbelse scheppingsverhaal.